این متن شامل 115 صفحه می باشد 

خط از رد نقطه‌اي شكل مي يابد كه به وسيله يك يا چند نيرو به حركت در آمده است. دخالت نيروي خارجي، نقطه ايستا را مبدل به خطي پويا مي‌كند. اين مشهودترين تضادي است كه مي‌توانيم ميان نقطه و خط تصور كنيم. اگر نقطه به وسيله نيروي به جلو رانده شود از آن خطي مستقيم نتيجه مي‌گردد.

تصوير 1-1، نقطه، خط، منتهاي خط[1]

به طور كلي خط از سه طريق به وجود مي‌آيد:

1-خط ايجاد شده به وسيله نيروي وارد آمده بر نقطه، تنها در يك سوي نامشخص، كه خطي است نگاشتاري. اين خط داراي سو و كشش و بيانگر حالات روحي و رواني وارد كننده نيرو بر نقطه است.

2-خطي كه از برخورد و گستره در فضاي مادي به وجود مي‌آيد و آن خطي است تجسمي و ملموس.

3-خطي كه از شكافتن تاريكي به وسيله روشنايي و يا برعكس به وجود مي‌آيد و آن خطي است تجسمي و محتوايي.[2]

تصوير (1-2) خط محتوايي:‌مرز ميان تاريكي و روشني (حد فاصل تاريكي-روشنهاي متفاوت)

تصوير (1-3) خطوط تجسمي : الف)گسيوان ب)برجسته كاري

ايجاد خط بر سطح كاغذ، با هماهنگي چند عامل فيزيكي و ذهني صورت مي‌پذيرد كه عبارتند از:

-ديدن

-يافتن

-تفكر ، تليل

-انتقال (يا اجرا)[3]

تعريف عمومي خط مبتني بر زايش آن از تكرار نقاظ بيشمار است. هنگامي كه نقطه به حركت درآمده و امتداد يابد، به طوري كه بعد طول در آن عمده گردد،‌فرم ايجاد گشته،‌خط ناميده مي‌شود. بدين ترتيب خط، نقطه فاقد حركت را دچار حركت مي‌نمايد و جهت حركت آن را نيز به نمايش مي‌گذارد. تكرار خطوط در كنار هم باعث ايجاد بعد دوم گرديده و شكل دو بعدي حاصل سطح ناميده مي‌شود. زايش و تحول خط از نقطه، و تغيير مسير حركت آن تا آنجا كه به ايجاد سطح مي‌انجامد در تصوير (1-4) به نمايش در آمده است.[4]

بخش دوم :

انواع خط

انواع خط

خطوط تجسمي براساس جهت حركت مداوم در يك مسير به سه دسته‌ي اصلي تقسيم مي‌شوند كه عبارتند از:

الف) خط راست :

ساده ترين شكل خط، خط راست است . خط راست ساده‌ترين جنبش نقطه به واسطه يك نيروي ثابت و يكنواخت و بدون برخورد با نيروي بيروني ديگري،‌ايجاد ميگردد. خط راست در سه گروه مختلف قابل تعريف است:

1-خط كشيده يا افقي (تصوير 2-1).

تصوير (2-1)

2-خط قايم يا ايستاده يا شاغولي (تصوير 2-1)

3)خط قطري يا اريب (تصوير 2-1).

و ساير خطهاي ساده، انحراف يا دگرگونيهايي از اين سه گونه هستند و خطوط آزاد ناميده مي‌شوند. (تصوير 2-2).[5]

تصوير( 2-2)

زماني كه يك نيروي بيروني نقطه را به سوي جهتي مشخص به جنبش در مي‌آورد نخستين نمونه خطي آفريده مي‌شود.[6]

انواع خط راست :

1-خط افقي :

خط افقي و كشيده خطي ثابت و ساكن از لحاظ شكلي است، و از نظر بصري به ايجاد نوعي آرامش روحي و گسترش حدود فضا ياري مي‌رساند.[7]

مانند خطوط افقي كه در طبيعت به صورت سطح زمين، خط افق، پهنه دريا، يا يك انسان خوابيده ديده مي‌شود. اين نوع خط در يك اثر تجسمي ممكن است براي نشان دادن آرامش، سكون و اعتدال باشد و يا صرفا رابطه‌ي مناسبي را از نظر بصري و زيبايي شناسي با ساير خطوط و عناصر يك تركيب به نمايش بگذارد.(شكل 2-3)

تصوير (2-3) پهنه دريا بيشتر با ترسيم خطوط افقي آزاد به نمايش در مي‌آيد، حركت آزاد قلم مو و مركتب تموج آب را به طور ساده‌اي نمايش مي‌دهد.

2-خطوط عمود (شاغولي)

خطوط قايم يا شاغولي،‌خطي است كه بالا به پايين يا برعكس حركت مي‌كند و به موازارات نخ شاغول قرار مي‌گيرد. اين خطي است كه با افق گوشه 90 درجه مي‌سازد كه آن را خط عمودي نيز مي‌گويند. ليكن ميان خط قايم ايستاده يا شاغولي و خط عمودي تفاوتهايي وجود دارد: خط شاغولي الزاما بر افق و بر خط افقي و بنابراين بر گستره زمين عمود است و نه بر هر خط ديگر. در حالي كه خط عمودي خطي است كه علاوه بر خط افقي و بر افق بر هر خط ديگري نيز مي‌تواند عمود باشد. يعني اينكه خط عمودي بر هر خطي و خط شاغولي يا عمود فقط خط افق و گستره زمين عمود است. بنابراين، خط عمودي را مي‌توان خطي آزاد، با امكانات ويژه جنبشهاي متغير دانست. (تصوير 2-4)

[1] مباني هنرهاي تجسمي – دكتر حبيب آيت الهي – انتشارات سمت – 1377.

[2] مباني هنرهاي تجسمي،‌دكتر حبيب آيت الهلي – انتشارات سمت 0 1377.

[3] كارگاه هنر (2) – سيد مهدي حسيني – شركت چاپ و نشر كتابهاي درسي ايران – 1381.

[4] خط در نقاشي – هادي تقي زاده – انتشارات كلهر - 1371

[5] مباني هنرهاي تجسمي – حبيب الله آيت الهي – انتشارات سمت – 1377 – صفحه 65.

[6] نقطه،‌خط، گستره – واسيلي كاندينسكي – گرداننده حبيب آيت الهي – صفحه 66.

[7] خط در نقاشي – هادي تقي زاده – صفحه 16.